W latach 1880-1881 zbudowano murowaną synagogę, która znajdowała się u podnóża Wzgórza Zamkowego. W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku, ok.1906-1907 dokonano jej przebudowy, w trakcie której zmieniono zwieńczenie kwadratowych wież (dobrze widoczne na fotografiach). W latach 20. XX wieku przeprowadzono remont wnętrza – ściany ozdobiono polichromią, której autorami byli Samule Cygler i Mojżesz Appelbaum, zaś dekorację rzeźbiarską wykonał Haim Haft. Tuż przy synagodze znajdowała się mykwa, czyli rytualna łaźnia oraz szkoła - bet ha-midrasz.
Likwidację zarówno gminy żydowskiej jak i będzińskiej synagogi przyniosła okupacja hitlerowska. 4 września 1939 Niemcy wkroczyli do Będzina. W nocy z 8 na 9 września 1939 roku, w święto szabatu, hitlerowcy podpalili synagogę wraz z modlącymi się w niej Żydami. Do uciekających ze świątyni strzelano. Część starozakonnych udało się ocalić dzięki księdzu Mieczysławowi Zawadzkiemu, który otworzył bramy plebanii i pozwolił przedrzeć się na Żydom na Wzgórze Zamkowe. Budynek synagogi jak i spora części okolicznych budynków, składających się na dzielnicę żydowską, został doszczętnie zniszczony, rozbiórki resztek pogorzeliska dokonali z rozkazu hitlerowców Żydzi.
Jak informuje serwis Wirtualny Sztetl, z synagogi zachował się zwój Tory, pochodzący z XIX w. Prawdopodobnie został on wyniesiony z płonącej bożnicy i ukryty w jednej z kamienic. Tora została podarowana Adamowi Szydłowskiemu i przeniesiona do synagogi Mizrachi.
W kwietniu 2007 r. zwoje zostały wypożyczone na wystawę "Holocaust Memorial at Miami Beach 1933-1945". W międzyczasie zostały poddane konserwacji i dokładnie zbadane przez naukowców z Muzeum Holocaustu w Miami Beach.
8 września 1993 roku, w 54 rocznicę spalenia będzińskiej synagogi, odsłonięto, ufundowany wspólnie ze Światowym Związkiem Żydów Zagłębia, Gminą Żydowską w Katowicach i władzami miasta, obelisk PAMIĘCI ŻYDÓW – OBYWATELI MIASTA BĘDZINA I OKOLICY POMORDOWANYCH PRZEZ HITLEROWCÓW W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ.
Serwis specjalny: Będzin na starej fotografii
Materiał powstał we współpracy serwisu NaszeMiasto.pl z Muzeum Zagłębia w Będzinie.
Zmarł Jan Ptaszyn Wróblewski
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
