Pierwszym przywilejem królewskim, dotyczącym bezpośrednio ludności żydowskiej w Będzinie, był dokument Stefana Batorego z 1583 roku, w którym monarcha pozwalał Żydom na osiedlanie się wewnątrz murów miejskich i uprawianie na rynku handlu na równi z kupcami chrześcijańskimi.
Prawdopodobnie w połowie XVI wieku wzniesiono w Będzinie pierwszą, drewnianą synagogę, równocześnie z nią powstał też pierwszy kirkut ulokowany u zbiegu dzisiejszych ulic Modrzejowskiej i Zawale. Od początku XIX wieku liczba Żydów zamieszkujących Będzin zaczęła stopniowo wzrastać. Kres ekspansji demograficznej miał przynieść dopiero wybuch II wojny światowej.
W latach 50. XIX stulecia wzniesiono przy ulicy Bóżniczej synagogę drewnianą, na której miejscu w latach 1880-1881 wybudowano nową, murowaną. Nieco wcześniej, bo w latach 30. XIX w. powstał drugi, istniejący do dzisiaj, żydowski cmentarz, położony na zboczu Góry Zamkowej. Na przełomie XIX/ XX wieku nastąpił wzrost świadomości narodowej Żydów, czego wyrazem była aktywizacja działalności politycznej-funkcjonować zaczęły żydowskie partie i organizacje polityczne: Bund, Poalej Syjon, Aguda. Wraz z rozwojem miasta jako ośrodka przemysłowego, bogatsza część społeczności żydowskiej zaczęła lokować swój kapitał w przemyśle, co spowodowało wytworzenie się swoistej elity finansowej, wybijającej się spośród reszty ludności.
Kres rozwojowi społeczności żydowskiej w Będzinie przyniosła okupacja hitlerowska. Masowe prześladowania starozakonnych, rozpoczęte w pierwszych dniach po wybuchu wojny, doprowadziły do stopniowej eksterminacji, której apogeum nastąpiło w 1943 roku. Likwidacja getta będzińskiego i wywóz tysięcy Żydów do obozu w Auschwitz doprowadziły do zupełnego wyjałowienia miasta z ludności judaistycznej. W efekcie po wojnie, w Będzinie, w którym przed 1939 roku liczba Żydów wynosiła ponad 50 % ludności, nie pozostało niemal nic.
Serwis specjalny: Będzin na starej fotografii
Materiał powstał we współpracy serwisu NaszeMiasto.pl z Muzeum Zagłębia w Będzinie.
Konto Amazon zagrożone? Pismak przeciwko oszustom
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
