Nie tylko holokaust

W ramach Pierwszych Dni Kultury Żydowskiej w Będzinie, odbył się wieczór poezji i wspomnień, poświęcony twórczości Stanisław Wygodzkiego, żydowskiego literata, który urodził się i wychował w Będzinie. Jest autorem kilkunastu zbiorków poetyckich. Utrzymywał serdeczne kontakty z polskimi literatami: Wisławą Szymborską, Anną Kamieńską, Marią Bojarską, Tadeuszem Borowskim.

Irena Wygodzka, żona pisarza, ponad 3 lata spędziła w obozie koncentracyjnym. Tam poznała siostrzenicę swojego przyszłego męża, Renę Dąb.

- Dużo o nim wtedy opowiadała, pokazywała zdjęcia. Po wojnie postanowiłam go odnaleźć i oddać pozdrowienia od Reny. I znalazłam. Leżał chory na gruźlicę w monachijskim szpitalu.

Biografia jak scenariusz

Po ślubie, w 1947 roku, państwo Wygodzcy postanowili wrócić do Polski. Pisarz na pewno odwiedził Oświęcim, miał też wstąpić do Będzina. Czy tak się stało, nie wiadomo. Zwierzał się żonie, że chciałby przejść się śladami przeszłości.
- Mieszkał przy ulicy Sączewskiego. Opowiadał też o Górze Zamkowej, Przemszy. Wspominał kolegów z gimnazjum. Tęsknił - t wierdzi wdowa po poecie.

O wojennych, osobistych tragediach mówił rzadko. Wiadomo jednak, że podczas transportu do Oświęcimia, przygotował truciznę — cyjankali, dla siebie, swojej pierwszej żony i dziecka. Dawka dla pisarza okazała się zbyt mała. Jego najbliżsi nie przeżyli. W Oświęcimiu zginęła też jego druga córka.

- Nie chciał robić kariery. Wierzył natomiast, że należy i trzeba zmieniać świat. Przyjaźnił się z polskimi literatami. Tadeusz Borowski, autor opowiadań o Oświęcimiu, był na naszym ślubie, bardzo się lubiliśmy - opowiada pani Irena.
Jedno z opowiadań Tadeusza Borowskiego, o sosnowiczanach i będzinianach wywożonych transportem do obozu, powstało prawdopodobnie pod wpływem opowieści Wygodzkiego.

Podczas spotkania z twórczością poety, czytano jego wiersze i słuchano muzyki żydowskiej. Nie brakowało chwil zadumy i wzruszenia.

Zaczęli od klasyki

Koncertem muzyki w Teatrze Dzieci Zagłębia zakończono święto kultury żydowskiej w Będzinie. Zespół „Rainer Trio” z Krakowa zaprezentował utwory klasyczne i ścieżki dźwiękowe z filmów o tematyce holokaustu. Publiczność usłyszała m.in. wątki muzyczne z "Listy Szindlera" i utwory Feliksa Mendelssohna.

- Zaczęliśmy od muzyki klasycznej, ale już myślimy o muzyce klezmerskiej. Pierwsze Dni Kultury Żydowskiej organizowaliśmy z obawą. Nie wiedzieliśmy, jak zostaną przyjęte i czy wzbudzą zainteresowanie mieszkańców. Chcieliśmy, by program był różnorodny. Przygotowaliśmy więc sesję naukową, wystawę, spotkanie literackie, projekcję filmów i koncert. Już teraz wiemy, że był to udany pomysł. Projekcja filmów zainspirowała młodzież do wgłębiania się w lokalną historię. Wielu z nich nie przypuszczało, że sąsiadami ich dziadków czy pradziadków byli będzinianie pochodzenia żydowskiego - mówi Adam Szydłowski, prezes Fundacji "Jona" Zagłębiowskiego Centrum Kultury Żydowskiej.

Młodzi sobie poradzą

Kolejny etap zbliżenia do społeczności żydowskiej planowany jest 10 października. Będzin będzie wtedy gościł około 150 przedstawicieli młodzieży z Izraela.

- Oprócz tradycyjnych wycieczek śladami przeszłości, młodzież odwiedzi także uczniów w liceum im. S. Wyspiańskiego, czyli dawne Gimnazjum im. Fürstenberga. Będą także porządkowali cmentarz żydowski. Chcemy zorganizować mecz między drużyną z Izraela, a drużyną będzińską. Nie chcemy integrować się wyłącznie przez wspomnienia o holokauście - podkreśla prezes Szydłowski.