Podziemia będzińskie zwiedzisz w weekend

Podziemia zwiedzisz w weekend

Kalejdoskop historii pod Wzgórzem Zamkowym

Grosz szeroki w komorze celnej w Będzinie w XIV wieku, świetlisty gmerk Hinko Etiopusa otwierający wejście na średniowieczny będziński rynek, młyn w cementowni i podróż tramwajem linii 21 w 1928 roku do Sosnowca. To tylko nieliczne atrakcje, które już niedługo będą mogli obejrzeć i przeżyć mieszkańcy Będzina, Zagłębia oraz turyści, którzy już dziś pytają o tajemnicze korytarze pod Zamkiem. W otwieranych w najbliższy piątek 13 grudnia podziemiach Wzgórza Zamkowego powstanie nowoczesna narracyjna trasa turystyczna – „Kalejdoskop historii”.

Trasa ekspozycyjna zaprojektowana w podziemnym labiryncie będzie pierwszą tego typu atrakcją Polsce. Wilgoć, nierówności ścian, szczeliny i uskoki zostają wpisane w trasę ekspozycyjną. Turyści poznając historię Będzina jednocześnie zapoznają się z tym niezwykłym miejscem – geologią, powstaniem korytarzy. Poznają też historię Będzina od początków osadnictwa, aż do XX wieku. Metaforą prowadzącą zwiedzających jest kalejdoskop i jego szkiełka, które zwiedzający oglądają z bliska. Szkiełka te w kolejnych obszarach ożywają za dotknięciem ręki zwiedzających. Dzięki nim staje się możliwe spotkanie z Kazimierzem Wielkim, papieżem Klemensem VII, Janem Dormanem czy Rutką Laskier.

Podziemia zwiedzisz w weekend

Główną osią narracji proponowanej ekspozycji jest przedstawienie Będzina wraz z jego skarbami ukrytymi w ziemi. Bogactwo naturalne Będzina, z którego korzystali na przestrzeni dziejów: zamieszkujący tu osadnicy kultury łużyckiej w VII i VI w. p.n.e., rzemieślnicy od wczesnego średniowiecza czy wreszcie robotnicy przybywający masowo do Będzina w okresie rewolucji przemysłowej. Będzin i jego specyficzne położenie na ziemi – położenie graniczne, które miało konsekwencje gospodarcze i polityczne – to także istotny wątek ekspozycji pokazujący granicę na Czarnej Przemszy i Bystrzycy jako jedną z najtrwalszych granic w Europie.

Zaprojektowana przez firmę AdVenture Multimedialne Muzea trasa korzysta z najlepszych wzorców nowoczesnych historycznych wystaw narracyjnych, ale jednocześnie ma własną specyfikę. Projekt plastyczny przewiduje artystyczne, symboliczne przetworzenie charakterystycznych przestrzeni publicznych i prywatnych np. fabrykę, kopalnię czy cementownię z XIX w., targ średniowieczny, browar. Ekspozycja będzie oddziaływać na widza obrazem, dźwiękiem i obecnym w podziemiach zapachem. Aby dotrzeć do młodego pokolenia, estetyka trasy ekspozycyjnej „Kalejdoskop historii” nawiązuje do tolkienowskiego „Władcy pierścieni”. Sprzyja temu charakter miejsca i opowieści. Wystawa ma charakter multimedialny, ale wykorzystuje też autentyczne obiekty i dokumenty oraz wspomnienia świadków historii. Na jej potrzeby zostaną nagrani świadkowie – mieszkańcy, którzy pamiętają Będzin w okresie okupacji czy w pierwszych powojennych dekadach.

Każdy, kto przejdzie trasę - labirynt, powinien znać ramy czasowe powstania Będzina, najważniejsze postaci z historii Polski wpisane w jego historię, rozumieć procesy kształtowania się instytucji państwowych i samorządowych, w tym w szczególności kształtowania się granic. Powinien także poznać historię najciekawszych miejsc i budynków Będzina – tych, które może jeszcze dziś odnaleźć w tkance miasta oraz tych, które zniknęły na zawsze w wyniku działań człowieka czy żywiołów. Wreszcie powinien zadać sobie pytanie o znaczenie sojuszy politycznych i ich wpływ na losy mieszkańców najmniejszej nawet wspólnoty politycznej. Autorzy ekspozycji stawiają sobie za cel prezentację Będzina w taki sposób, aby zwiedzający poczuli się zachęceni do dalszej eksploatacji – do odwiedzenia zamku, pałacu, dawnego domu modlitwy i innych atrakcji miasta.

Narracja wystawy zostanie poprowadzona w taki sposób, aby zwiedzający poczuli, że historia jest zapisem działań człowieka. Nie anonimowego, obcego, ale rozpoznawalnego, znanego. Wystawa ma zatem dać poczucie bliskości z tym, co wydarzyło się w przeszłości w Będzinie. Zwiedzający może – dosłownie i w przenośni – dotknąć okruchów historii. Wydarzenia z przeszłości – czasami legendarne, związane z obecnością na tej ziemi królów, wojewodów, biskupów, jak również zwykłych obywateli – mienią się jak drobiny szkła w kalejdoskopie, układając się w wielobarwną mozaikę. Mozaika ta symbolizuje zaś wielość kultur, odmienność losów, mnogość organizmów państwowych, które spotykają się w Będzinie. Narracja prowadzi zwiedzających tak, że stają się oni częścią tego wielobarwnego pejzażu. Sami ustawiają się dziś w orszaku wielowiekowej historii.

Proponowane elementy scenografii przenoszą odbiorcę do epok i w miejsca odkrywane przez odbiorcę wraz z historią Będzina. Nie są one jednak dosłownym cytatem, kopią. Są artystycznym przetworzeniem krajobrazów, przedmiotów, obiektów – przypominają świat z wykopalisk, zastygły pod powierzchnią ziemi. Świat ten ożywa za dotknięciem smugi światła, gry światłocieni. Materiał służący do produkcji elementów scenograficznych – włókno szklane – nie będzie ulegał zniszczeniu pod wpływem warunków atmosferycznych panujących w podziemiach. Uzupełnienie stanowić będą rdzewiejąca blacha, której postępująca korozja wpisana jest w scenografię oraz murszejące drewno.

Zachowaniu uwagi sprzyjać będzie dynamika ekspozycji budowana grą świateł i dźwiękiem oraz ciekawie zaaranżowane elementy scenograficzne – w niektórych pomieszczeniach zachęcające do dotknięcia, przestawienia czy zabawy.

Elementy scenografii to m.in. geologiczny przekrój ziemi z zatopionymi w nim rudami i innymi surowcami, modele ważnych w historii miasta budynków, zmieniające się na przestrzeni dziejów targowisko, elementy fabryk i hut – symboli XIX-wiecznego Będzina, wnętrze tramwaju. Instalacje te nie są martwe. Skrywają one bowiem prawdziwe eksponaty, którym zapewnione będą odpowiednie warunki ekspozycyjne, oraz multimedialne atrakcje.

W nowoczesnej ekspozycji nie może zabraknąć też atrakcji dla dzieci. Autorzy koncepcji przygotowali średniowieczny warsztat pracy hutnika, górnika. Na zrekonstruowanych na podstawie archiwalnych rycin rynnach dzieci będą mogły płukać srebro, z którego następnie wybiją monety. W sąsiedztwie targu będą także mogły same zrobić masło.